PERSONNEL QUALIFICATION AND CERTIFICATION

การคัดกรองและรับรองช่างตรวจสอบแบบไม่ทำลาย

สำหรับประเทศที่พัฒนาองค์ความรู้และนวัตกรรมมักมีกฎข้อบังคับหรือมาตรฐานเฉพาะของตัวเอง เช่น อังกฤษ เยอรมัน อเมริกา แคนาดา ออสเตรเลีย จีน และญี่ปุ่น เมื่อการเดินทางและการสื่อสารไม่จำกัดพรมแดน สินค้าจึงถูกส่งออกไปยังพื้นที่ต่างๆทั่วโลก ช่างตรวจสอบจึงต้องขยายการยอมรับและใช้ทรัพยากรบุคคลในพื้นที่ต่างๆ มากขึ้น จึงเกิดเป็นกลุ่ม เช่น BS EN ISO 9712 ถูกริเริ่มขยายผลจากสหภาพยุโรป อีกทั้งสินค้าหรืองานทางวิศวกรรมของสมาพันธ์ยุโรปจำเป็นต้องใช้มาตรฐานนี้ตรวจสอบ ส่วนอเมริกาและพันธมิตรเป็นกลุ่มใหญ่ มีมาตรฐานของตัวเอง คือ ANSI/ASNT แยกเป็นใช้งานตรวจสอบในประเทศอเมริกา คือ CP-189 ขณะที่ SNT-TC-1A ถูกใช้นอกเขตพื้นที่อเมริกา

ในประเทศไทย มาตรฐานการตรวจสอบมักจะขึ้นอยู่กับเจ้าของงาน (owner) เช่น:

  • หากรับโครงการผลิตโครงสร้างเหล็กให้กับสวีเดนหรือออสเตรเลีย ช่างตรวจสอบต้องผ่านการรับรองตาม ISO 9712 หรือ PCN
  • หากรับงานผลิตและติดตั้งถังความดันตามมาตรฐาน ASME ในโรงงานปิโตรเคมี ผู้ตรวจสอบสามารถใช้ใบผ่านการรับรองทั้ง ASNT: SNT-TC-1A, ISO 9712, หรือ PCN

ข้อจำกัดในการใช้มาตรฐาน ISO 9712 ในประเทศไทย
แม้ว่าใบรับรอง ISO 9712 จะสามารถใช้ได้ในทุกประเทศ แต่ยังไม่ถูกใช้อย่างแพร่หลายในประเทศไทย เนื่องจากต้นทุนการฝึกอบรมและการรับรองค่อนข้างสูง อีกทั้งการสอบเป็นภาษาอังกฤษซึ่งอาจเป็นอุปสรรคสำหรับชาวไทยในระดับช่างเทคนิคและปฏิบัติการ

ก่อนทำความเข้าใจการรับรองช่างตรวจสอบแบบไม่ทำลาย ควรทำความเข้าใจศัพท์ต่อไปนี้ให้ตรงกัน
  • NDT, NDE, NDI ย่อมาจาก Non-destructive testing, examination, inspection ตามลำดับ มีความหมายเดียวกัน คือ การตรวจสอบแบบไม่ทำลาย เป็นการตรวจความสมบูรณ์ทั้งพื้นผิวภายนอกและภายในเนื้อชิ้นงาน โดยไม่ทำให้ชิ้นงานเสียหาย
  • Qualification ประกอบด้วยความรู้ ทักษะ การฝึกอบรม และประสบการณ์ หากจะแปลว่าการรับรองคงไม่ถูกต้องนัก เนื่องจากองค์ประกอบเหล่านี้เป็นพื้นฐานที่ทำให้ช่างเทคนิคปฏิบัติงานตรวจสอบได้อย่างถูกต้อง ในที่นี้จึงแปลความหมายว่า การคัดกรอง ซึ่งจะถูกรับรองในลำดับต่อไป
  • Certification การบ่งชี้ที่เป็นลายลักษณ์อักษรแสดงถึงลักษณะเฉพาะที่บรรลุข้อกำหนดตามมาตรฐาน นั่นหมายความว่า การรับรอง
  • Written practice เป็นระเบียบวิธีปฏิบัติถูกเขียนขึ้นใช้เฉพาะภายในองค์กร ให้รายละเอียดข้อกำหนดสำหรับการคัดกรองและรับรองช่างตรวจสอบระดับหนึ่งและสอง (ไม่นิยมรับรองระดับสามเป็นการภายใน)
รูปแบบการรับรองช่างตรวจสอบ

ทุกข้อกำหนดหรือมาตรฐาน ถูกแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ การรับรองโดยองค์กรกลาง (central certification) และการรับรองโดยผู้ใช้ช่างตรวจสอบ (customer certification) กลุ่มแรกบริหารจัดการโดยองค์กรที่มีความเป็นอิสระ (third party) ซึ่งมีข้อกำหนด ISO 17024 เป็นกรอบบังคับและบ่งชี้ความเป็นกลางขององค์กร ช่างตรวจสอบเมื่อผ่านกระบวนการคัดกรองและรับรองมาตรฐานแล้ว ถูกขึ้นทะเบียนและทวนสอบได้อย่างเปิดเผย ช่างตรวจสอบเป็นเจ้าของใบรับรองโดยตรง มาตรฐานกลุ่มนี้ คือ ASNT NDT Level III, ISO 9712, API, AWS, CSWIP เป็นต้น ส่วนกลุ่มที่สอง องค์กรหรือบริษัทที่ต้องการใช้ช่างตรวจสอบปฏิบัติงานภายในองค์กร หรือรับงานภายนอกบริษัทแต่จัดทำเอกสารรายงานตามรูปแบบภายในบริษัท NDT Level III สามารถปรับเปลี่ยน ASNT’s Recommended Practice No. SNT-TC-1A โดยเลือกเนื้อหาอบรมจาก CP-105 เฉพาะที่สอดคล้องกับการตรวจสอบภายในบริษัท เขียนขึ้นเป็นลายลักษณ์อักษร เรียกว่า Written practice ช่างตรวจสอบกลุ่มนี้มีเพียงระดับหนึ่งและสอง ซึ่งต้องทำงานภายใต้การกำกับของ NDT Level III องค์กรหรือบริษัทเป็นเจ้าของใบรับรอง เมื่อช่างตรวจสอบยุติปฏิบัติงานหรือถูกเลิกจ้างในบริษัทนั้น ใบรับรองจะถูกระงับใช้ทันที สำหรับ CP-189 นั้น แม้ว่าถูกจัดเป็นกลุ่มนี้ แต่ถูกเรียกว่า “มาตรฐาน” ดังนั้น จำเป็นบรรลุข้อกำหนดทุกประการ จึงจะสามารถให้การรับรองได้ อนึ่ง บริษัทให้บริการตรวจสอบแบบไม่ทำลายในประเทศไทย ควรผ่านการรับรอง ISO 17020 จากสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ) จึงยืนยันได้ว่าเป็นองค์กรที่สามอย่างแท้จริง

ระดับของช่างตรวจสอบ
  1. ระดับหนึ่ง (NDT Level I) ช่างตรวจสอบฝึกหัดหรือผู้ที่อยู่ระหว่างกระบวนการฝึกอบรม และเก็บสะสมประสบการณ์ทำงาน ถูกเรียกว่า Trainee เมื่อผ่านการคัดกรองและรับรองระดับหนึ่งแล้ว ช่างตรวจสอบจะสามารถปฏิบัติงานตาม Work instruction ภายใต้การกำกับของระดับสองหรือสาม โดยทั่วไปในอุตสาหกรรมการผลิต (ฝ่ายผลิต) มักให้พนักงานควบคุมเครื่องจักรตรวจชิ้นงานผ่านการรับรองระดับนี้
  2. ระดับสอง (NDT Level II) สมรรถนะของช่างตรวจสอบระดับนี้ต้องสามารถจัดแจงวัสดุอุปกรณ์และเครื่องมือตรวจสอบ ปฏิบัติงานตามระเบียบวิธีปฏิบัติ มาตรฐาน หรือกฏข้อบังคับได้ ใช้ดุลยพินิจยอมรับหรือปฏิเสธผลตรวจสอบ รวมทั้งฝึกอบรมหรือถ่ายทอดความรู้ให้กับระดับหนึ่งได้
  3. ระดับสาม (NDT Level III) มีหน้าที่จัดเตรียมและรับรองระเบียบวิธีปฏิบัติให้สอดคล้องกับลักษณะงานแต่ละประเภท ฝึกอบรมและให้การรับรองระดับหนึ่ง สอง และสาม
  4. Limited certification ระดับสอง มีเพียงสองวิธีถูกจัดให้อบรมเนื้อหาเฉพาะ คือ Radiographic Film Interpretation และ Ultrasound for Thickness Measurement (digital and A-scan)